Środek trwały, WNiP oraz wyposażenie. Czym są i jak ustalić ich wartość początkową?

Definicję środka trwałego, choć nie wprost, znajdziemy w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Będą to więc:

• nieruchomości – w tym grunty, prawo do użytkowania wieczystego gruntu, budynki i budowle, a także lokale będące odrębną własności
• maszyny, urządzenia i środki transportu i inne rzeczy
• ulepszenia w obcych środkach trwałych
• inwentarz żywy,

ale pod warunkiem, że:

1. stanowić będą Twoją własność lub współwłasność
2. będą nabyte lub wytworzone we własnym zakresie
3. są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do użytkowania
4. planujesz używać je dłużej niż rok
5. będziesz je wykorzystywał na potrzeby Twojej działalności gospodarczej albo będziesz użytkował je na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu.

Kompletne i zdatne do użytkowania – co to oznacza? Oznacza to mianowicie, iż jeżeli oddzielnie kupiłeś np. komputer, monitor, klawiaturę i mysz – to każde z osobna nie będą środkiem trwałym, a dopiero i ich połączenie w zespół, pozwala uznać je za kompletny obiekt zdatny do pracy. No właśnie zdatny do użytkowania – czyli taki, który nie wymaga naprawy, jest sprawny i wykonany zgodnie z przepisami. Dodatkowo jeżeli taki składnik majątku będziesz użytkował krócej niż rok, również dyskwalifikuje go z tej definicji i w tym wypadku zalicz od razu go w koszty uzyskania przychodu.

Środki trwałe podlegają klasyfikacji (KŚT), będącej usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego, z niej dowiedz się też jaką stawkę amortyzacyjną będziesz musiał zastosować dla danego rodzaju środków.
www.stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/kst/pdf/klasyfikacja2010.12.10.pdf

Mamy tu 10 grup środków trwałych:

0 – grunty
1 – budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej
3 – kotły i maszyny energetyczne
4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
5 – maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne
6 – urządzenia technicznie
7 – środki transportu
8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasyfikowane
9 – inwentarz żywy

Te grupy dzielą się na podgrupy (oznaczone symbolem dwucyfrowym), a te z kolei na rodzaje (trzycyfrowy symbol).

Jeżeli więc przyjmiesz do użytku jakiś środek trwały najpierw będziesz musiał ustawić jego numer w Klasyfikacji Środków Trwałych.

Nie wszystkie środki trwałe będziemy jednak musieli amortyzować, co nie oznacza że nie będziemy musieli wykazać ich w prowadzonej ewidencji środków trwałych. Będą to m.in.:

• grunty
• dzieła sztuki i eksponaty muzealne
• składniki majątku, które nie są używane na skutek zaprzestania działalności
• budynki, lokale, budowle i urządzenia zaliczane do spółdzielczych zasobów mieszkaniowych.

Nie będziemy też dokonywać odpisów amortyzacyjnych środków trwałych, których wartość nie przekracza 10 000 zł, w tym wypadku jednorazowo zaliczymy poniesiony wydatek do kosztów podatkowych. Ale szerzej o tym później.

Wartości niematerialne i prawne

Wartości niematerialne i prawne, podobnie jak środki trwałe możemy podzielić, na takie, które będziemy amortyzować i te, które jej nie podlegają.

Jeżeli więc nabyłeś :

• spółdzielczo własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
• spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego
• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
• autorskie lub pokrewne prawa majątkowe
• licencje
• prawa określone w ustawie z 30.06.2000 r. – Prawo własności przemysłowej
• własność stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (tzw. know-how),

i zamierzasz z nich korzystać w swojej działalności gospodarczej dłużej niż rok i są od razu zdatne do użytkowania – to będziesz je musiał amortyzować.

Są też takie wartości, które bez względu na okres używania zawsze podlegać będą amortyzacji. A będzie to:

1) wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze:
a) kupna,
b) przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych, zgodnie z przepisami rozdziału 4a, dokonuje korzystający,

1a) wartość firmy, jeżeli w związku z przeniesieniem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa wartość ta została opodatkowana w państwie członkowskim Unii Europejskiej podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków, o którym mowa w art. 30da – w przypadku gdy przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część przenoszone są z tego państwa,

2) koszty prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:
a) produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone, oraz
b) techniczna przydatność produktu lub technologii została przez podatnika odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie podatnik podjął decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii, oraz
c) z dokumentacji dotyczącej prac rozwojowych wynika, że koszty prac rozwojowych zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii,

3) składniki majątku, będące WNP, ale niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy określonej w art. 23a pkt 1, zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami albo uprawnionymi do korzystania z tych wartości – jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający (leasing finansowy).

Natomiast nie będzie prowadzić amortyzacji w przypadku :

• praw wieczystego użytkowania gruntów
• wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w inny sposób niż określony w art. 22b ust. 2 pkt 1 i 1a,
• składników majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której te składniki były używane; w tym przypadku składniki te nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono albo zaprzestano tej działalności.

Wyposażenie

Od 1 stycznia 2020 roku nie ma już obowiązek prowadzenia ewidencji wyposażenia. Przed tą datą do wyposażenie musieliśmy zaliczyć składniki majątku, których wartość nie przekroczyła kwoty 1 500 zł lub te, których wartość co prawda była większa niż owy limit, ale okres ich używania był krótszy niż rok.

WARTOŚĆ POCZĄTKOWA ŚRODKA TRWAŁEGO

Wartość początkowa – to wyrażona w pieniądzu kwota, ustalona zgodnie z art. 22g UoPDOF, od której naliczone będą odpisy amortyzacyjne. Jej ustalenie zależy od tego w jaki sposób weszliśmy w posiadanie danego składnika majątku oraz od tego jaki to jest składnik.
Jaką wiec kwotę przyjmiesz jako wartość początkową? Przeanalizujmy kilka sytuacji, jakie wymienia ustawa:

Kupno środka trwałego

W przypadku kupna środka trwałego jego wartością początkowa będzie cena jego nabycia (czyli kwotę należna zbywcy) powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania.

Będą to, np.:
– koszty transportu, załadunku i wyładunku,
– ubezpieczenia w drodze,
– koszty montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych
– opłaty notarialne, notarialne i inne
– odsetki i prowizje
– nieodliczony VAT, np. gdy nie jesteś Vatowcem lub od nabycia odliczyłeś tylko jego cześć, w przypadku stosowania sprzedaży mieszanej
– cło, podatek akcyzowy w przypadku importu składników majątku.

Jeżeli nabyłeś środek trwały przed dniem założenia ewidencji i nie masz dokumentu potwierdzającego poniesione koszty jego nabycia – wartość początkową takiego środka możesz ustalić na podstawie własnej wyceny. Pamiętaj jednak, iż w wycenie tej powinieneś uwzględnić ceny rynkowe środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji oraz stan i stopień ich zużycia.

Częściowo odpłatne nabycie

W przypadku nabycia z częściową odpłatnością sposób ustalenia tej wartości będzie dwojaki. A mianowicie do ceny nabycia powiększonej o ewentualne koszty poniesione w zawiązku z zakupem dodamy jeszcze wartość przychodu, określonego w art. 11 ust, 2 b Ustawy o PDoF, , czyli wartość stanowiąca różnicę pomiędzy wartością środka trwałego w części nieodpłatnej ustalonej według następujących zasad :

1) jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
2) jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu;
3) jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
4) w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

a odpłatnością poniesioną.

Wytworzenie we własnym zakresie

W przypadku wytworzenie we własnym zakresie wartością początkową będzie koszt wytworzenia środka trwałego, nie zastosujemy tej wyceny bowiem do WNiP, stanowiący m.in. wartość w cenie nabycia zużytych do jego wytworzenia rzeczowych składników majątku, wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzenia za pracę wraz z pochodnymi, ale z pewnymi wyjątkami nie wliczymy tu wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania.

Nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób

Przy nabyciu w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób wartością początkową będzie wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.

Nabycie w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną

Przy nabyciu w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną wartością początkową będzie:

a) wartość początkową, od której dokonywane były odpisy amortyzacyjne – jeżeli przedmiot wkładu był amortyzowany,
b) wydatki poniesione na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie – jeżeli przedmiot wkładu nie był amortyzowany,
c) wartość określoną zgodnie z art. 19 – jeżeli ustalenie wydatków na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu przez wspólnika wnoszącego wkład, będącego osobą fizyczną, jest niemożliwe i przedmiot wkładu nie był wykorzystywany przez wnoszącego wkład w prowadzonej działalności gospodarczej, z wyłączeniem wartości niematerialnych i prawnych wytworzonych przez wspólnika we własnym zakresie.

Otrzymania w związku z likwidacją spółki lub osoby prawnej

Za wartość środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej otrzymanego przez podatnika w związku z likwidacją osoby prawnej, pod warunkiem jednak, że nie zostały one wcześniej wniesione do zlikwidowanej osoby prawnej jako składniki majątku wchodzące w skład przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części – należy przyjąć ustaloną przez podatnika nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej. Natomiast, gdy owe składniki były wcześniej składnikami majątku likwidowanej firmy – zobowiązani jesteśmy przyjąć je do swojej ewidencji po wartości jaka widnieje w ewidencji likwidowanej spółki, czyli kontynujemy jej amortyzację wg. zasad stosowanych wcześniej, czyli wg. Tej samej wartości początkowej i tej samej metody amortyzacji.

Współwłasność

Jeżeli podatnik nie jest jedynym właścicielem środka trwałego, a współwłaścicielem, jako wartość początkową środka trwałego musi przyjąć proporcję jego wartości odpowiadającej udziałowi podatnika tego składnika majątku. Wyjątkiem jest współwłasność małżeńska, tu mamy prawo do 100% amortyzacji, pod warunkiem jednak, że oboje małżonkowie nie wykorzystują tego składnika do odrębnie prowadzonej działalności gospodarczej. Jeżeli tak, wówczas obowiązuje powyższa zasada proporcji.

Brak możliwości wyceny

W przypadku gdy ustalenie ceny nabycia środka trwałego jest niemożliwe, za jego wartość początkową przyjmuje się wysokość wynikająca z wyceny dokonanej przez przedsiębiorcę, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia.