Co zmieniło się po przyjęciu przez Sejm nowelizacji Kodeksu Pracy? Czyli na czym polegają nowe…
Praca zdalna – poznaj zasady Powrót
2023-06-06
7 kwietnia 2023 r. weszły w życie nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej. Od tej daty praca zdalna, w formie rozdziału IIc, na stałe trafiła do Kodeksu pracy. Jakie są najważniejsze aspekty wspomnianych przepisów i na co w ich kontekście szczególnie należy zwrócić uwagę? Omawiamy regulacje ważne zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.
Praca zdalna w końcu w Kodeksie pracy
Praca zdalna, choć dopiero w 2023 trafiła do Kodeksu pracy, jest z nami znacznie dłużej. Była mowa o niej również w przepisach, a dokładniej w regulacjach covidowych. Zatem w funkcjonującej jeszcze do 3 miesięcy po ewentualnym odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, Ustawie z dnia 02.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Ustawodawca zdecydował się wówczas na zawarcie przepisów dotyczących pracy zdalnej w Kodeksie pracy. Wyszedł tym samym naprzeciw potrzebom pracowników i pracodawców, którym praca zdalna nie kojarzy się już tylko z sytuacją epidemiczną. W wielu miejscach wykorzystywana jest bowiem w różnej formie cały czas. Z pewnością będzie także wykorzystywana po ostatecznym zakończeniu w naszym kraju stanu zagrożenia epidemicznego.
Przeniesienie przepisów z ustawy covidowej do Kodeksu pracy wydaje się więc ruchem całkowicie naturalnym. W związku z tym przyjrzyjmy się, jak wyglądają regulacje w obecnym kształcie.
Pojęcie pracy zdalnej
Samo umiejscowienie w Kodeksie pracy przepisów o pracy zdalnej jasno ukazuje, że są to przepisy, które w zasadzie zastępują przestarzałe uregulowania dotyczące tak zwanej „telepracy”. Zakres jest tu jednak znacznie szerszy i bliższy temu, który był wcześniej w ustawie covidowej.
Jak więc Kodeks pracy reguluje pracę zdalną?
Praca zdalna, zgodnie z art. 6718, to praca „wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość”.
Uzgodnienie dotyczące wykonywania pracy zdalnej może przy tym nastąpić zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i w trakcie trwającego już zatrudnienia.
W kontekście przytoczonej wyżej definicji pracy zdalnej uwagę na pewno należy zwrócić na stwierdzenie „w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość”.
Ustawodawca pokazuje tym samym bardzo szeroki zakres prac, które mogą być w formule pracy zdalnej realizowane. Oprócz prac wykonywanych przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, w definicji tej zmieścić się powinny także prace wykonywane przy użyciu telefonu, komunikatorów internetowych, a nawet bez użycia żadnych tego typu środków. W tak rozumianej formule pracy zdalnej, jak się wydaje, będzie można wykonywać więc także np. prace wytwórcze, jak również usługi materialne.
Miejsce pracy zdalnej – czyli pracownikowi niczego nie wolno narzucić
We wspomnianej wyżej definicji bardzo wyraźnie zaakcentowana jest też kwestia miejsca pracy zdalnej. Może je pierwszej kolejności, wskazać pracownik, nie zaś pracodawcę. Ustawodawca nie pozostawia tu więc pola do interpretacji i narzucania przez pracodawcę takiego miejsca. Pamiętać jednak należy przy tym, że miejsce to musi pracownik uzgodnić z pracodawcą i musi być ono dokładnie mu znane. Nie można go również zmieniać bez uprzedniej zgody zatrudniającego. Pracodawca ma bowiem prawo skontrolować pracownika w miejscu wykonywania przez niego pracy.
Należy przy tym powiedzieć, że pracownik, który wykonuje całość lub część swoich obowiązków poza zakładem pracy, nie będzie pracownikiem wykonującym pracę zdalną, jeżeli jego miejsce pracy wskazał sam pracodawca.
Wyjątkiem od powyższego jest w pewnym sensie sytuacja opisana w art. 67(19) § 3 pkt. 1) Kodeksu pracy. Przepis ten ma brzmienie następujące:
„Praca zdalna może być wykonywana na polecenie pracodawcy:
- w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
- w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej
– jeżeli pracownik złoży bezpośrednio przed wydaniem polecenia oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej”.
Co oznacza powyżej zacytowany przepis? Mianowicie, że pracodawca będzie mógł zarządzić czasowe wykonywanie pracy zdalnej tylko w sytuacjach tego wymagających i od niego niezależnych. Nawet jednak w tak nadzwyczajnych przypadkach pracodawca nie może narzucić pracownikowi miejsca pracy zdalnej. Pracownik może nie mieć bowiem warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy w takiej formie. W takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi lokalu zastępczego. Takiego, w którym będzie mógł wykonywać swoją pracę.
Zasady i warunki pracy zdalnej
Zasady wykonywania pracy zdalnej, zgodnie z najnowszymi przepisami pracodawca powinien określić w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi.
Gdy u danego pracodawcy takie organizacje nie działają, pracodawca zasady te określić powinien po konsultacji z przedstawicielami pracowników.
Jeżeli porozumienie nie zostanie zawarte w ciągu 30 dni od dnia przedstawienia projektu, to pracodawca określa zasady wykonywania pracy zdalnej w formie regulaminu. Uwzględnia przy tym ustalenia podjęte z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników.
Obowiązki pracodawcy w związku z organizacją pracy zdalnej
Przepisy Kodeksu pracy związane z pracą zdalną, nakładają na pracodawcę szereg obowiązków. Wykraczają one poza powyżej przytoczony obowiązek określenia zasad wykonywania pracy w formie zdalnej.
Wśród nowych obowiązków wymienić należy przede wszystkim:
- Zapewnienie pracownikowi wykonującemu pracę zdalną materiałów i narzędzi pracy. W tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej (lub ekwiwalentu pieniężnego za te materiały i narzędzia pracy).
- Zapewnienie pracownikowi wykonującemu pracę zdalną instalacji, serwisu oraz konserwacji tych narzędzi pracy lub niezbędnych kosztów z tym związanych.
- Pokrycie kosztów energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej.
- Pokrycie innych kosztów związanych z wykonywaniem pracy zdalnej (określonych w porozumieniu lub regulaminie).
- Zapewnienie pracownikowi wykonującemu pracę zdalną potrzebnych szkoleń i pomocy technicznej niezbędnej do wykonywania pracy w takiej formie.
- Konieczność prowadzenia dodatkowej dokumentacji związanej z ochroną danych osobowych pracowników korzystających z pracy zdalnej. W miarę potrzeby także, dodatkowego przeszkolenia ich również w tym zakresie.
- Realizacja obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym: wstępnych i okresowych szkoleń BHP.
- Obowiązek opracowania oceny ryzyka zawodowego, związanego z wykonywaniem danej pracy w formie pracy zdalnej (przed dopuszczeniem do pracy zdalnej). Na jej podstawie pracodawca sporządzić będzie musiał także informację zawierającą zasady bezpiecznego wykonywania pracy zdalnej i zapoznania z nią pracownika.
Szukasz intuicyjnego programu do KPiR lub ryczałtu? Pobierz bezpłatnie program księgowy SKP® Formsoft i pracuj bezpłatnie aż 60 dni w pełnej wersji programu, bez limitu dokumentów >
Praca zdalna nie zawsze dopuszczalna!
Znowelizowane w 2023 r. przepisy Kodeksu pracy jasno wskazują, że nie zawsze praca zdalna może zostać zastosowana.
Jakiego więc rodzaju prace nie mogą odbywać się w formie pracy zdalnej?
- Prace szczególnie niebezpieczne.
- Prace, które wiążą się z przekroczeniem dopuszczalnych norm czynników fizycznych.
- Prace z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie.
- Prace związane ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych i innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy.
- Prace powodujące intensywne brudzenie.
Okazjonalna praca zdalna, czyli praca zdalna jako benefit pracowniczy
Kodeks pracy zakłada także, że praca zdalna może być wykonywana w formie okazjonalnej. Okazjonalność ta polegać ma na możliwości skorzystania przez pracownika z pracy zdalnej „na życzenie” w wymiarze do 24 dni w roku kalendarzowym. Regulacja ta oznacza, że pracownik będzie mógł złożyć pracodawcy stosowny wniosek.
Składa sie go w postaci papierowej lub elektronicznej. Dotyczy on tego, że w konkretnych dniach pracownik chce on pracować z domu (lub innego ustalonego miejsca).
Takie podejście do pracy zdalnej oznacza traktowanie jej jako benefit pracowniczy. To z kolei powoduje, że taka okazjonalna praca zdalna (udzielona na wniosek pracownika) nie będzie wiązała się ze zwrotami jej kosztów oraz koniecznością zapewnienia przez pracodawcę do jej wykonania określonych materiałów i narzędzi.
Pracodawca w pewnych sytuacjach będzie zobowiązany uwzględnić wniosek o pracę zdalną…
Pracodawca w określonych sytuacjach będzie przy tym zobowiązany uwzględnić wniosek o pracę zdalną. Kiedy? Gdy pracownikiem, który składa ten wniosek, jest:
- Pracownik w ciąży;
- Pracownik wychowujący dziecko do 4 roku życia;
- Pracownik sprawujący opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, która posiada orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Powyższe sytuacje są tymi, w których pracodawca może odmówić udzielenia zgody na pracę zdalną tylko wtedy, kiedy nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy musi wtedy jednak poinformować pracownika w formie papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni roboczych od daty złożenia wniosku.
Autor:
Marek Przybylski
Specjalista ds. rachunkowości i finansów
Publikacja: 06.06.2023 r.
Czy ten artykuł był pomocny?
00
Niniejsze materiały zawierają poglądy autorów i nie stanowią czynności doradztwa księgowego i
podatkowego.
Formsoft spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji
podejmowanych
na postawie informacji zawartych w materiałach publikowanych na naszej stronie.
W tych kwestiach należy zasięgnąć informacji u doradcy podatkowego, w oddziale ZUS,
bądź w Krajowej Informacji Podatkowej.
Powrót 
